Paragraaf kapitaalgoederen

Samenvatting / Inleiding
Deze paragraaf gaat over het onderhoud van kapitaalgoederen in gemeentelijk bezit. Kapitaalgoederen zijn onderdelen van de openbare ruimte en accommodaties waarvoor langlopende investeringen nodig zijn. Denk hierbij aan wegen, wandel- en fietspaden, openbaar groen, bomen, speelplekken, riolering, oppervlaktewater, straatmeubilair en verlichting. Ook voorzieningen op het gebied van onderwijshuisvesting, sport en gemeentelijk vastgoed vallen hieronder.
Het beheer en onderhoud van deze kapitaalgoederen is gericht op de duurzame instandhouding van de voorzieningen. In deze paragraaf wordt een toelichting gegeven op het beleidskader, het gewenste kwaliteitsniveau, de beheer- en onderhoudsplannen en de financiële consequenties per beleidsterrein.

2. Kaders en Doelen
Bij de ruimtelijke inrichting streeft Schagen naar een evenwichtige ontwikkeling met kwaliteit, waarbij economie, wonen, natuur en recreatie in balans zijn. Het beleid richt zich op vijf kernpunten:

1. Duurzame instandhouding – Kapitaalgoederen worden functioneel en samenhangend beheerd voor een lange levensduur.
2. Sober & doelmatig – Basisniveau onderhoud met beeldkwaliteit CROW C, en CROW B waar nodig.
3. Participatie & tevredenheid – Inwoners actief betrekken, sturen op beleving en sociale inclusie.
4. Duurzaamheid & klimaatadaptatie – Een toekomstbestendige, gezonde en aantrekkelijke leefomgeving.
5. Financieel evenwicht – Van basis op orde naar een begroting die aansluit op beleid, beeldkwaliteit en onderhoudsplanning.

Onderhoudsdoelen zijn dus méér dan een technische opgave. Ze worden bewust ingezet om grotere maatschappelijke doelen te realiseren, zoals duurzaamheid, veiligheid, leefbaarheid en inclusiviteit.

3. Kerncijfers

Beleid
De gemeente Schagen volgt landelijke wet- en regelgeving, gemeentelijke beleidsplannen en relevante trends voor het beheer van kapitaalgoederen, zoals wegen, riolering, groen en gebouwen. De basis hiervoor is het "Integraal Beleidsplan Openbaar Gebied – Integraal beheer en onderhoudskwaliteit van de kapitaalgoederen in de openbare ruimte” (2016), met uitzondering van gebouwen.
Specifiek beleid per kapitaalgoed:

Beheer
Het Integraal Beleidsplan (2016) is vertaald naar concrete beheerplannen per kapitaalgoed. Beheer kent drie pijlers:

• Onderhoud: Instandhouding voor dagelijks gebruik.
• Beheer: Behoud van kwaliteit gedurende de levensduur.
• Vervanging: Bij het niet meer voldoen aan functionele of technische eisen.

Het beheer is verder uitgewerkt in de beheerplannen.

De beheerplannen 2019–2023 zijn aangehouden. De beleidsmatige kaders zijn ongewijzigd. Wel zijn de financiële gevolgen geactualiseerd. Er is verder gewerkt aan een gezamenlijke meerjarenplanning voor kapitaalgoederen. Werkzaamheden worden per wijk zoveel mogelijk gecombineerd, en afgestemd op bijvoorbeeld werkzaamheden rondom netcongestie.
Gebouwen en vastgoed
Voor gebouwen is de Meerjarenonderhoudsplanning (MJOP) leidend. Deze is in 2017 opgesteld op basis van een nulmeting in de software O-prognose. De MJOP wordt jaarlijks geactualiseerd.
De focus ligt op het op peil brengen van de openbare ruimte. Op korte termijn kunnen sommige kapitaalgoederen tijdelijk terugvallen in beeldkwaliteitsniveau. Beschikbare middelen worden ingezet

Kwaliteit
De CROW Kwaliteitscatalogus onderscheidt vijf onderhoudsniveaus (A+, A, B, C en D). Niveau A staat voor een hoog kwaliteitsniveau; niveau D duidt op achterstallig onderhoud.
De gemeentelijke ambitie is een ‘sobere en doelmatige’ aanpak. Daarom wordt in de meeste gevallen minimaal kwaliteitsniveau C gehanteerd. Dit borgt de basisfunctie en veiligheid met beperkte middelen. Voor begraafplaatsen en toeristische kernen zoals Schagen, Callantsoog, Petten, Sint Maartensvlotbrug, Sint Maartenszee en Groote Keeten wordt gestreefd naar kwaliteitsniveau B. Gemeentelijke gebouwen worden onderhouden volgens NEN 2767 (minimaal conditie 3), met aanvullende richtlijnen op het gebied van onderhoud en duurzaamheid.
Huidige kwaliteit

• Wegen: Het onderhoudsniveau is lager dan gewenst. In de zomer van 2024 zijn alle wegen, stoepen en fietspaden geïnspecteerd. Op basis van deze resultaten wordt gericht gewerkt aan kwaliteitsverbetering. Factoren zoals netcongestie en glasvezelaanleg vertragen de voortgang.

• Riool: Door een inhaalslag in inspectie is er een redelijk volledig beeld van de staat van het rioolstelsel. Dit verkeert – gelet op leeftijd – in redelijke tot goede conditie. Grondwateroverlast blijft een aandachtspunt en vraagt samenwerking met het Hoogheemraadschap.
• Groen en water: De kwaliteit van het openbaar groen en de watergangen is over het algemeen goed.

Speerpunten 2024

Wegen
Eerder is geconstateerd dat de huidige staat van een aantal wegen onder de vastgestelde norm raken. Er is een raamovereenkomst gesloten voor het uitvoeren van groot onderhoud aan asfaltverhardingen. Dit is de start van een verbetering van de kwaliteit van onze wegen. In de zomer van 2024 zijn weginspecties uitgevoerd waardoor we goed inzicht hebben in de opgave. De inspectieresultaten zijn hebben geleid tot 26 locaties waar in 2025 en 2026 asfalt gerenoveerd gaat worden.
In combinatie met rioolwerkzaamheden zijn diverse vervangingen gerealiseerd of in uitvoering (zie riool). Daarnaast is er gewerkt aan verkeersveiligheid door onder andere de realisatie van de verbeterde oversteek op de Zuiderweg, de realisatie van een rotonde op de Speketersweg en verkeersveiligheidsmaatregelen op kruispunt Grote Sloot-Keinsmerweg.

Riool

Aan de Kanaalstraat en omgeving in Schagen zijn de (integrale) werkzaamheden afgerond. Hier is het gemengde riool vervangen voor een gescheiden stelsel, en in de bovengrond klimaatrobuust ingericht. Ook de Hoebelaan en Jonkerstraat in Waarland zijn voorzien van een gescheiden rioolstelsel. De werkzaamheden van de Koorndijk en Kalverdijk Tuitjenhorn zijn ook afgerond. In Stroet en aan de Schagerweg in Schagerbrug zijn de rioolwerkzaamheden volop in uitvoering.

Groen en Bomen

Op het gebied van groen en bomen werken we aan een mooiere, groenere, meer klimaatbestendige en biodiverse leefomgeving. Daarvoor hebben we volop ingezet op het omvormen van overbodige verharding naar groen. Er is bijna 4000 m2 groen toegevoegd aan ons areaal. Daarnaast zijn de groenrenovaties volgens plan uitgevoerd.

Water
Onderhoud van watergangen is gebeurd conform het beheerplan en/of baggerplan.

Gebouwen en vastgoed

In 2024 is het project Grip op vastgoed gestart om beter inzicht en sturing te krijgen op het gemeentelijk vastgoed. Voor de 65 gemeentelijke gebouwen is de Meerjarenonderhoudsplanning (MJOP) geactualiseerd. Er zijn inmiddels ruim 2.200 zonnepanelen geplaatst, veel panden zijn voorzien van ledverlichting en gevels en installaties krijgen extra isolatie. Ook wordt oude beglazing vervangen door HR++-glas. Onderhoud en verduurzaming worden zoveel mogelijk gecombineerd op natuurlijke onderhoudsmomenten. Alle kantoorhoudende panden voldoen sinds 2023 aan de verplichting voor minimaal energielabel C; enkele panden hebben al label A of A++. De ambitie is om in 2030 gemiddeld energielabel A te behalen voor het hele gemeentelijke vastgoed.
Bij de recreatiehaven zijn afspraken vernieuwd en groot onderhoud geïnventariseerd. Vanaf 2025 ontvangt de gemeente de haveninkomsten, waarmee het groot onderhoud gefaseerd uitgevoerd kan worden

Financiële consequenties

Om vervangingsmomenten goed te bepalen is inzicht nodig in de levensduur, slijtage en prestaties van kapitaalgoederen. De aanpak is erop gericht om pas tot vervanging over te gaan wanneer een goed technisch is afgeschreven. Het uitgangspunt is vervanging door een gelijkwaardig ontwerp; structurele kwaliteitsverbeteringen vallen hier buiten.

Toelichting verschillen:

Wegen
De verschillen bij wegen worden voornamelijk veroorzaakt door meer onvoorzien onderhoud uitgevoerd door schades aanleg nuts,- glasvezel voorzieningen. En omdat bij controle bij de staat activa naar voren is gekomen dat bepaalde lasten ten onrechte zijn geactiveerd.

Riolering
De onderschrijding voor riolering wordt voornamelijk veroorzaakt doordat we minder hebben uitgegeven aan de samenwerking in de Noordkop. Het blijkt lastig om bepaalde functies in te vullen.
De boeking in de voorziening valt hoger uit dan begroot. Dit verschil is ontstaan doordat het nieuwe PSWR pas na de vaststelling van het tarief voor riolering werd vastgesteld. De originele storting in de spaarvoorziening was hoger dan het bedrag in het PSWR (beheersplan riolering). Daarnaast is overhead verhoogd en er is extra inhuur bovenop de reguliere formatie geweest. Door deze factoren waren de lasten hoger begroot dan werkelijk. Het overschot wordt in de voorziening gestort.

Water
Er is minder uitgegeven op het beheer van waterwegen, mede doordat de baggerwerkzaamheden jaaroverstijgend zijn. Het merendeel van de uitvoeringskosten zal in 2025 worden uitgevoerd en gefactureerd. Daarnaast was de inschrijving voor het baggerjaar 2024-2025 lager dan verwacht.

Groen
De overschrijding op onderhoud groen is te wijten aan aanpassingen in de budgetten, waardoor kosten in de exploitatie zijn gemaakt in plaats van op investeringen. Dit komt doordat we kritischer zijn gaan sturen op de definitie van investeringen, waarbij de meeste werkzaamheden op groen niet als investering worden aangemerkt.  In de tweede rapportage had een herziening van de begroting plaats moeten vinden om deze kosten beter te reflecteren, maar dit is destijds niet geïdentificeerd.

Bomen
Het budget voor bomen is overschreden, als gevolg van de kosten voor het herstellen van stormschade

Gebouwen en vastgoed
De monumenten en overige gebouwen worden beheerd door de het Team Ruimtelijke Ontwikkeling. Jaarlijks wordt het 10-jarig onderhoudsplan gebouwen geactualiseerd. Dit kan leiden tot een bijstelling van het gemiddelde onderhoudsbedrag dat jaarlijks aan de reserve "onderhoud gemeentelijke gebouwen" wordt toegevoegd. De lopende uitgaven worden ten laste van eerder genoemde reserve gebracht. Hiermee blijft de onderhoudstoestand de komende jaren op peil. Voor het groot onderhoud van onze gemeentelijke panden hebben we in 2024 totaal € 484 duizend uitgegeven